Το άγχος αποτελεί, χωρίς αμφιβολία, μία μάστιγα που ταλανίζει τον άνθρωπο, ιδιαίτερα στη σύγχρονη κοινωνία. Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, οι αναρρίθμητες επιλογές σε όλα τα επίπεδα, καθώς και οι απαιτήσεις της καθημερινότητας, έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη αυτού του εξαιρετικά δυσάρεστου συναισθήματος που αποτελείται από αόριστη ανησυχία ή ακόμα και φόβο. Εξάλλου, δεν είναι τυχαία η ρίζα του όρου “άγχος”: προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα “άγχω”, που σημαίνει πιέζω, πνίγω ή στραγγαλίζω.
Τα είδη του Άγχους
• Το “Άγχος Πανικού” ή κρίσεις πανικού: Μπορεί να διαρκεί μόνο για μερικά λεπτά, όμως το άτομο που θα βρεθεί σε αυτή την κατάσταση καταλαμβάνεται ξαφνικά από εξαιρετικά έντονο άγχος και φόβο. Συνοδεύεται από έντονα σωματικά συμπτώματα που μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αύξηση αρτηριακής πίεσης, ταχυκαρδία, ενοχλήσεις στο στήθος και δύσπνοια.
• To “Άγχος της Αναμονής”. Ίσως το πιο συχνό άγχος είναι αυτό της προσμονής για κάτι σημαντικό που περιμένουμε με αγωνία. Το συγκεκριμένο στάδιο αγχώδους διαταραχής είναι το πιο κοινό για όλους ανεξαιρέτως. Έχει να κάνει κυρίως με καταστάσεις που πρόκειται να συμβούν, όπως μία συνέντευξη για δουλειά ή ανακοίνωση των βαθμολογιών από το πανεπιστήμιο και το σχολείο. Το συγκεκριμένο άγχος μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά, διότι είναι σε θέση να μας κινητοποιήσει, ώστε να προετοιμαστούμε κατάλληλα και να επιδείξουμε τον καλύτερό μας εαυτό.
• Το “Γενικευμένο Άγχος”: Εδώ έχουμε να κάνουμε με προβλήματα που συναντάμε στην καθημερινότητά μας – οικονομικά, σχέσεων, κοινωνικά, επαγγελματικά. Το χαρακτηριστικό αυτού του είδους είναι η διάρκειά του, καθώς αυτό είναι συνεχές και έχει μεγαλύτερη ένταση. Παράλληλα, αυτός που το βιώνει δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα τού τι το προκαλεί.
• Το “Φοβικό Άγχος”: Περιστασιακή κατάσταση, στην οποία μπορεί να περιέλθει κανείς μόνο όταν έρθει αντιμέτωπος με κάποιο ερέθισμα που προκαλεί φόβο. Το άτομο παύει να νιώθει το Φοβικό Άγχος μόλις το ερέθισμα απομακρυνθεί.
Αιτίες άγχους: Νεότερα στοιχεία
Για να απαντήσει κανείς στο παραπάνω ερώτημα, ίσως πρέπει να αναλογιστεί πόσες φορές αγχώθηκε για το ίδιο το πρόβλημα και πόσες φορές το άγχος εκδηλώθηκε και μόνο που σκέφτηκε το πρόβλημα.
Η αλήθεια είναι ότι, στη σκέψη και μόνο των προβλημάτων, το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με αγχώδη διαταραχή. Τουλάχιστον έτσι υποστηρίζει μια νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο International Journal of Cognitive Therapy. Η έρευνα συνδέει την πιθανότητα εκδήλωσης ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) και τη Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (GAD) με το ισχυρό συναίσθημα ευθύνης του ανθρώπου.
Φοιτητές πανεπιστημίου στις ΗΠΑ κλήθηκαν από τους ερευνητές να απαντήσουν σε ένα ειδικό online ερωτηματολόγιο που δημιουργήθηκε στα πλαίσια της έρευνας, με σκοπό να γίνει σαφές πόσο είχαν ανεπτυγμένη την προσωπική ευθύνη, αλλά και πώς την αντιλαμβάνονταν. Διαπιστώθηκε, λοιπόν, ότι όσοι από τους φοιτητές είχαν υπερβολική αίσθηση ευθύνης “inflated responsibility”, είχαν και περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν OCD ή GAD.
Οι ερωτήσεις εστίαζαν στην αίσθηση ευθύνης για την αποφυγή κινδύνου, στην αίσθηση προσωπικής ευθύνης για τα αρνητικά αποτελέσματα, αλλά και στην ευθύνη να συνεχίσεις να σκέφτεσαι το ίδιο πρόβλημα.
Το χρόνιο στρες είναι αποτέλεσμα της διαρκούς επαγρύπνησης, στην οποία βρίσκεται τόσο το σώμα, όσο και ο εγκέφαλος, αλλά και της υπερβολικής αίσθησης ευθύνης που βάζει το νευρικό μας σύστημα σε συνεχή συναγερμό. Η ψυχολόγος Diane Dreher γράφει σε άρθρο της, στο Psychology Today: “Η καρδιά μας χτυπάει πιο γρήγορα, οι μύες είναι σε ένταση και το ανοσοποιητικό σύστημα σταματάει να λειτουργεί σωστά προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτή την απειλή”.
Το χρόνιο στρες συνδέεται με τη γενικότερη υγεία μας, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, σε γνωστικές διαταραχές, σε υπέρταση, σε διαβήτη τύπου 2, ακόμη και καρδιαγγειακή νόσο. Οι ειδικοί συνιστούν στα άτομα που βιώνουν καταστάσεις άγχους να σταματήσουν να σκέφτονται το πρόβλημα και να επικεντρωθούν στο τώρα.
Πρωταθλητές κόσμου στο άγχος οι Έλληνες
Οι άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη θυμώνουν περισσότερο, ενώ είναι συνεχώς στρεσαρισμένοι και ανήσυχοι, σύμφωνα με μια νέα παγκόσμια έρευνα. Από 150.000 άτομα που ερωτήθηκαν σε περισσότερες από 140 χώρες, το 1/3 δήλωσε ότι έχει άγχος, ενώ τουλάχιστον 1 στους 5 έχει βιώσει κατάθλιψη.
Οι ερευνητές της ετήσιας έκθεσης Gallup Global Emotions Report επικεντρώθηκαν στις εμπειρίες των συμμετεχόντων την ημέρα πριν από την πραγματοποίηση της έρευνας. Στους ερωτώμενους τέθηκαν, μεταξύ άλλων, ερωτήσεις, όπως “Χαμογέλασες ή γέλασες πολύ χθες;” και “Αντιμετωπίστηκες με σεβασμό;”.
Διαπιστώθηκε ότι οι Έλληνες είναι μακράν ο πιο αγχωμένος λαός στον κόσμο, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες που έλαβαν μέρος. Συγκεκριμένα, το 59% δήλωσε ότι ζει καθημερινά υπό καθεστώς μεγάλου άγχους, το οποίο δεν μπορεί να διαχειριστεί. Στη δεύτερη και την τρίτη θέση βρέθηκαν οι Φιλιππίνες και η Τανζανία. Αγχωμένοι σε ποσοστό 55% εμφανίζονται και οι Αμερικανοί, οι οποίοι βρίσκονται στην 7η θέση.