Tο πρώτο πράγμα που συνειδητοποιεί ο άνθρωπος από την αρχή της περιόδου της συνειδητότητας για εκείνον είναι η ύπαρξη του ως ξεχωριστή από το περιβάλλον του. Ο εαυτός μας ως κάτι ξέχωρο από όσα μας περιτριγυρίζουν είναι το πρώτο βήμα για τον διαχωρισμό του εξωτερικού περιβάλλοντος από τον εσωτερικό μας κόσμο, εκεί όπου μπορούμε να κλείσουμε ή και να κρύψουμε σκέψεις, σχέδια και παρατηρήσεις.
Ήδη από τα μικράτα του ο άνθρωπος πλάθει τρία είδη εαυτών. Αυτόν που δείχνει προς την κοινωνία, αυτόν που δείχνει στο οικείο περιβάλλον του και αυτόν που γνωρίζει μονάχα ο ίδιος. Στις τέμνουσες αυτών των τριών εαυτών ανιχνεύεται ο χαρακτήρας και στα πολλαπλά ασύνδετα σημεία το ασυνείδητο και το υποσυνείδητο.
Είναι ο εγκέφαλος και οι ενέργειες αυτού που καθορίζουν τον εαυτό ή μια ενδόμυχη δύναμη ωθεί τον εγκέφαλο να σκεφτεί και να δώσει μηνύματα για συγκεκριμένες σκέψεις ή πράξεις; Τα λαμβανόμενα ερεθίσματα κατά πόσο ερμηνεύονται με τρόπο διαφορετικό από διαφορετικούς ανθρώπους, ώστε να καταλήγουν να θεωρούνται διαφορετικά ερεθίσματα με βάση τον τρόπο ερμηνείας και των αποτελεσμάτων που προκαλούν σε διαφορετικούς εγκεφάλους;
Ένα γνωστό και ίσως το χρησιμότερο ψυχολογικό μοντέλο για τη μελέτη της βιολογικής βάσης της προσωπικότητας ονομάζεται «The big five» (οι 5 μεγάλοι παράγοντες) και περιλαμβάνει την εξωστρέφεια, τον νευρωτισμό, την προσήνεια, την ευσυνειδησία και τη δεκτικότητα σε εμπειρίες. Παράγοντες που δεν συνδέονται μεταξύ τους αλλά ο συνδυασμός και ο βαθμός που εμφανίζονται τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στον εκάστοτε εξεταζόμενο απαντούν σε καίριες ερωτήσεις για τις προσωπικές προδιαθέσεις του ατόμου αυτού. Παρόλα αυτά, η αυτοματοποίηση τέτοιων διαδικασιών και η ποσοτικοποίηση ποιοτικών χαρακτηριστικών και ασαφών δεδομένων δεν παρέχουν και πολλά εν τέλει.
Αν απογυμνώναμε τον εαυτό μας από το σαρκικό του περιτύλιγμα τότε ποια θα ήταν η αντίληψη μας για αυτόν; Είναι το σώμα μας ο εαυτός μας ή απλά μονάχα ένα μέρος μιας σαρκικής(φανερής) και μιας πνευματικής(αφανούς) οντότητας;
Τέτοια ερωτήματα απασχόλησαν την φιλοσοφία και την ψυχολογία ενίοτε.
- Ο Ντεκάρτ απέδιδε στο άτομο την ευθύνη της σκέψης του.
- Ο Μονταίνι δεν ενδιαφερόταν για το πώς θα έπρεπε να συλλογιστούμε με οικουμενικούς κανόνες. Προσπαθούσε να ανακαλύψει την πρωτοτυπία, μέσα από μια βύθιση στην εσωτερικότητα.
- Ο Νίτσε φώναζε για την εγγενή ανηθικότητα του εαυτού και πως τα πάντα είχαν σκοπό την απαλλαγή από τον ίδιο πόνο. Σύμφωνα με τα γραφόμενά του:
Στο κάτω- κάτω, τι ξεχωρίζει τα άτομα χωρίς έλεος από τα συμπονετικά άτομα; Πριν απ’ όλα -για να δώσουμε ακόμη ένα σκίτσο με αδρές γραμμές- δεν έχουν την ευερέθιστη φαντασία που προκαλεί ο φόβος, ούτε την επιδεξιότητα να προαισθάνονται τον κίνδυνο. Έτσι, η ματαιοδοξία τους πληγώνεται πιο αργά αν γίνει κάτι που θα μπορούσαν να το είχαν αποφύγει (για να διαφυλαχτεί η περηφάνια τους, τους προστάζει να μην αναμειχθούν ανώφελα σε υποθέσεις των άλλων, και μάλιστα, εφόσον ενεργούν έτσι, τους αρέσει να βοηθά ο καθένας τον εαυτό του και να παίζει με τα δικά του χαρτιά) . Επιπλέον, έχουν συνηθίσει γενικά να υπομένουν περισσότερα βάσανα απ’ όσο οι συμπονετικοί άνθρωποι, και δεν τους φαίνεται άδικο να υποφέρουν οι άλλοι εφόσον έχουν υποφέρει κι αυτοί οι ίδιοι.
Στο κάτω-κάτω, το θέαμα των ευαίσθητων αισθημάτων τους προκαλεί τον ίδιο πόνο που προκαλεί το θέαμα της στωικής απάθειας στους συμπονετικούς ανθρώπους. Κι έχουν για τις ευαίσθητες καρδιές περιφρονητικά λόγια και φοβούνται ότι το αρρενωπό πνεύμα τους και η ψύχραιμη ανδρεία τους κινδυνεύουν: μπροστά στους άλλους κρύβουν τα δάκρυά τους και όταν είναι μόνοι τους τα σφουγγίζουν οργισμένοι με τον ίδιο τους τον εαυτό. Αυτοί ανήκουν σε ένα άλλο είδος εγωιστών από τους συμπονετικούς ανθρώπους. Αλλά με το να τους χαρακτηρίσουμε κακούς με διακριτική σημασία και να αποκαλέσουμε τα συμπονετικά άτομα καλούς, δεν σημαίνει τίποτα άλλο από μια ηθική της μόδας: ακριβώς όπως είχε η αντίθετη μόδα στην εποχή της, μια πολύ μακρόχρονη εποχή!
Το παράθυρο Johari είναι ένα εργαλείο που επινόησαν οι Τζόζεφ Λούφτ (Joseph Luft, το πρώτο κομμάτι “Jo”) και ο Χάρυ Ίνγκαμ (Harry Ingham,το δεύτερο κομμάτι της λέξης, “hari”). Χρησιμοποιείται για να διευκολύνει τους ανθρώπους να καταλάβουν τις ικανότητές τους στην διαπροσωπική επικοινωνία και στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
- Η πρώτη περιοχή: «Η περιοχή της ελεύθερης δραστηριότητας» (ξέρω ότι οι άλλοι ξέρουν), αντιπροσωπεύει το δημόσιο εαυτό.
- Η δεύτερη περιοχή: «Η θαμπή περιοχή» (οι άλλοι ξέρουν αυτά που εγώ δεν ξέρω). Περιλαμβάνει πληροφορίες τις οποίες οι άλλοι έχουν για τον εαυτό, αλλά το ίδιο το άτομο δεν τις κατέχει.
- Η τρίτη περιοχή: «Η κρυμμένη» (ξέρω αυτά που δεν ξέρουν οι άλλοι). Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που γνωρίζει κανείς για τον εαυτό του, αλλά δεν είναι πρόθυμος να τα μοιραστεί με άλλους.
- Η τέταρτη περιοχή: «Η άγνωστη» (δεν ξέρω αυτά που ούτε οι άλλοι ξέρουν). Περιλαμβάνει εκείνα τα στοιχεία για τον εαυτό που δεν έχουν υποπέσει στην αντίληψη του ατόμου.
Cogito ergo sum.
Όσο υπάρχει εαυτός, όσο σκεφτόμαστε γύρω από αυτόν, τόσο θα φεύγει, θα ξεγλιστρά και όμως εκεί θα είναι να θριαμβεύει: στο συνειδητό, το ασυνείδητο, το άδυτο της ύπαρξής μας.
ΠΗΓΗ:maxmag.gr
