Εξαρχής πρέπει να αναφέρουμε πως πάντα η εγκληματικότητα δεν καταγράφεται όπως ακριβώς είναι και δεν αποτυπώνεται αντικειμενικά καθώς δεν είναι εφικτό να γίνει αυτό, αφού πάντα υφίσταται ο «σκοτεινός αριθμός» της εγκληματικότητας. Μ’ αυτόν τον όρο εννοούμε τον μη καταγεγραμμένο αριθμό εγκλημάτων . Εγκληματικές πράξεις δηλαδή που δεν αναφέρθηκαν ποτέ στις αρχές (π.χ αστυνομία) και δεν έφτασαν ποτέ ως τα δικαστήρια, συνιστούν τον «σκοτεινό αριθμό» αυτό.
Εφόσον λοιπόν διευκρινίστηκε πως η «αντικειμενική απεικόνιση» της εγκληματικότητας δεν υπάρχει, σ’ αυτό το σημείο θα αναλύσουμε τα αίτια τγης αύξησης των βίαιων εγκληματικών πράξεων οι οποίες βλέπουν το φως της δημοσιότητας.
Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός πως τα δεδομένα και τα στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας, παρά τις όποιες ατέλειες τους, συνιστούν σημαντικούς δείκτες των τάσεων της εγκληματικότητας. Μας φανερώνουν το πώς αυξομειώνεται και κατά πού στρέφεται αυτή.
Μελετώντας λοιπόν αυτές τις τάσεις της εγκληματικότητας στην Ελλάδα σε βάθος χρόνου, διαπιστώνεται ότι οι βίαιες παράνομες πράξεις και τα κακουργήματα παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις και ταυτόχρονα παρατηρείται μία ποιοτική διαφοροποίηση κατά τα τελευταία έτη.
Πρέπει να τονίσουμε πως η Ελλάδα ιστορικά αλλά και συγκριτικά με άλλες ευρωπαικές χώρες έχει χαμηλούς δείκτες εγκληματικότητας.
Τα περισσότερα εγκλήματα που διαπράττονται όπως φαίνεται από τα στοιχεία είναι οι κλοπές και οι διαρρήξεις. Τελευταία όμως και τα εγκλήματα κατά φυσικών προσώπων όπως ανθρωποκτονίες, βιασμοί σημειώνουν αύξηση.
Μία άλλη διαπίστωση είναι πως στα συχνά καταγεγραμμένα εγκλήματα (κλοπές, διαρρήξεις) οι δράστες τους δεν διστάζουν να ασκήσουν βία δηλαδή επιτεθούν με όπλα ακόμα και να σκοτώσουν!
Πού οφείλεται αυτού του είδους η τόσο βίαιη συμπεριφορά των δραστών και η αύξηση των βίαιων εγκλημάτων κατά των ανθρώπων;
Ένας αδιαφιλονίκητος παράγοντας είναι η κρίση που βιώνουμε, τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό-ανθρωπιστικό επίπεδο. Μπορεί να ακουστεί κλισέ, μα είναι πέρα για πέρα αληθινό πως η ηθική κρίση επέφερε την οικονομική! Η φθορά του οικογενειακού θεσμού, η κρίση των αξιών, ο μιμητισμός και η έλλειψη παιδείας είναι τα βαθιά αίτια της ραγδαίας αυτής έξαρσης της βιαιότητας.
Οι μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές αποκλίσεις και όταν οι ανάγκες των ατόμων δεν ικανοποιούνται από το κράτος και τη κοινωνία γενικά τότε γεννούνται αισθήματα αποστέρησης, με συνέπεια τις εγκληματικές συμπεριφορές.
Δηλαδή με απλά λόγια, η οικονομική κρίση αναμφίβολα πυροδοτεί την εμφάνιση όλων των ειδών εγκλημάτων από οικονομικής φύσεως όπως τη διαφθορά και σε συνέχεια τις κλοπές, τις διαρρήξεις αλλά και τα βίαια εγκλήματα.
Είναι γεγονός πως η βία αναπτύσσεται σε κοινωνίες που δέχονται γρήγορες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές (όπως στην περίπτωση της Ελλάδος).
Επιπροσθέτως η βία γίνεται χρόνια όταν το κράτος είναι «αδύναμο» και βγαίνουν στην επιφάνεια τα αρνητικά συναισθήματα των πολιτών που βιώνουν μία τέοια οικονομική κρίση, καθώς ο ατομικισμός, η ζήλεια, το μίσος κυριαρχούν σε τέτοιες περιόδους. Ας μην ξεχνάμε πως η βία ουσιαστικά πηγάζει από τις υπάρχουσες ανισότητες. Στην εποχή μας συμβαδίζει ο πλούτος, η φτώχεια, η περιθωριοποίηση, η μετανάστευση, και ο ρατσισμός στην κοινωνία μας. Όλα αυτά λοιπόν οδηγούν στην εγκληματικότητα και ειδικά στην νεανική!
Σε ατομικό επίπεδο, όπως αναφέρθηκε η κρίση των αξιών είναι ο βασικός λόγος για τα κρούσματα των βίαιων συμπεριφορών. Θα έχετε σίγουρα παρατηρήσει πως νεαρά άτομα είναι οι πρωταγωνιστές των παρεκκλίσεων και των εγκλημάτων.
Δυστυχώς οι νέοι δεν έχουν πάρει σωστές βάσεις από την οικογένεια και αγνοούν το βαθύτερο νόημα της ατομικής ελευθερίας, της αλληλεγγύης, του αλληλοσεβασμού διότι στην εποχή μας αυτές οι έννοιες τείνουν να ξεχαστούν.
Επιπλέον, μία πρόσθετη αιτία είναι ο μιμητισμός της ξενόφερτης αντικοινωνική κουλτούρας και συμπεριφοράς εκ μέρους των νέων. Είναι γνωστό πως οι νέοι υιοθετούν τις αντιδράσεις των ξένων ομιλήκων όπως το χουλιγκανισμό στα γήπεδα, τη διάπραξη εγκληματικών πράξεων σε νυχτερινά μαγαζιά υπό την επήρεια μεάλων ποσοτήτων αλκοόλ καθώς και τη μίμηση των βιαιοτήτων που προβάλλονται από τα ξένα μέσα.
Τέλος, ένας άλλος ακλόνητος παράγοντας της αύξησης της εγκληματικότητας είναι η ανομία που επικρατεί. Σύμφωνα με τον Durkheim (Γάλλο κοινωνιολόγο), η ανομία παρουσιάζεται σε περιόδους κοινωνικών κρίσεων και αναστατώσεων ή επαναστάσεων. Όταν απουσιάζει η κοινωνική αλληλεγγύη και οι νόμοι δεν εφαρμόζονται σωστά τότε οι κοινωνικές υποομάδες ανεξαρτητοποιούνται κα στοχεύουν στην ικανοποίηση των συμφερόντων τους, χωρίς να ενδιαφέρονται για το σύνολο.
Όλα αυτά λοιπόν συνιστούν το κάδρο για να κατανοήσουμε τους παράγοντες της εγκληματικότητας. Φυσικά, η εγκληματικότητα είναι ένα πολυσύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Η μοναδική λύση για την αντιμετώπιση της είναι η παιδεία γιατί μόνο αυτή μπορεί να δώσει τα σωστά εφόδια στο άτομο ώστε να κρίνει και να αξιολογεί σωστά το ό,τι συμβαίνει γύρω του και να μην γίνεται φερέφωνο ιδεών και αξιών και να τον οπλίζει για να αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες που παρουσιάζονται καθημερινά στην κοινωνία μας.
Νόρα Μαυροειδή
