ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ;
Η διπολική διαταραχή (παλιότερα γνωστή σαν μανιοκαταθλιπτική διαταραχή ή νόσος) είναι μια σοβαρή οργανική διαταραχή που προσβάλλει το 1,2% του πληθυσμού. Αν και τα συμπτώματα της και η βαρύτητα τους ποικίλουν, η επίπτωση της στη ζωή του ασθενή είναι ιδιαίτερα σημαντική. Αν εσείς ή κάποιος συγγενής σας έχει εμφανίσει συμπτώματα της διαταραχής, είναι φυσικό να έχετε πολλές απορίες. Αυτός το φυλλάδιο έχει στόχο να δώσει απαντήσεις σε μερικά από τα πιο συνηθισμένα ερωτήματα σχετικά με τη διαταραχή.
Φυσιολογικά η διάθεση μας παρουσιάζει διακυμάνσεις και μπορεί να πάρει τη μορφή της χαράς, της λύπης, του θυμού κ.λ.π. Οι αλλαγές της διάθεσης είναι οι «απαντήσεις» απέναντι σε γεγονότα της καθημερινής ζωής και συχνά μπορούμε να αναγνωρίσουμε το γεγονός εκείνο που άλλαξε τη διάθεση μας. Παρόλα αυτά, όταν βιώνουμε αλλαγές στη διάθεσή μας που είναι υπερβολικές σε σχέση με τα γεγονότα που τις προκάλεσαν ή μοιάζουν να «έρχονται από το πουθενά» επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο συνήθως λειτουργούμε, αυτές οι αλλαγές είναι πιθανό να οφείλονται σε μια διαταραχή της διάθεσης. Οι διαταραχές της διάθεσης είναι βιολογικές (οργανικής δηλαδή αιτιολογίας) διαταραχές που επηρεάζουν την ικανότητα να βιώνουμε φυσιολογικές συναισθηματικές καταστάσεις. Υπάρχουν γενικά δυο είδη τέτοιων διαταραχών: οι μονοπολικές καταθλιπτικές διαταραχέςπου χαρακτηρίζονται από ένα μη φυσιολογικό «πέσιμο» της διάθεσης και οι διπολικές διαταραχές που σε κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις χαρακτηρίζονται από ένα παθολογικό «ανέβασμα» της διάθεσης. Αυτές οι διαταραχές προκαλούνται από μια μεταβολή στη συνηθισμένη βιοχημική κατάσταση του εγκεφάλου. Δεν οφείλονται σε κάποιο σφάλμα του ασθενή. Δεν είναι αποτέλεσμα μιας αδύναμης ή ασταθούς προσωπικότητας. Αντίθετα, πρόκειται για ιατρικές νόσους που αντιμετωπίζονται με επιτυχία με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, αλλά και με την ψυχοθεραπευτική βοήθεια ενός ειδικού.
Η διάγνωση δεν μπορεί να γίνει με κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις, αλλά βασίζεται στην ταυτόχρονη σχεδόν εμφάνιση μιας ομάδας συμπτωμάτων. Για να γίνει αυτό θα χρειαστεί να παρθεί από τον ψυχίατρο ένα λεπτομερές ιστορικό των συμπτωμάτων που εμφανίζει ο ασθενής επί του παρόντος, αλλά και μια αναδρομή στα συμπτώματα που εμφάνισε κατά το παρελθόν.
Ποια είναι τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής;
Η διάθεση χαρακτηριστικά μεταβάλλεται σε κύκλους. Ο ασθενής, άλλοτε βιώνει περιόδους με ανεβασμένη διάθεση και οι οποίες περιγράφονται σαν υπομανιακές ή μανιακές ανάλογα με την ένταση και την επίπτωση τους στη ζωή του ασθενή κι άλλοτε καταθλιπτικές περιόδους με πεσμένη διάθεση κι άλλοτε περιόδους με φυσιολογική διάθεση. Αδρά μπορούν να περιγραφούν τέσσερα είδη επεισοδίων της διαταραχής:
Μανιακά επεισόδια: χαρακτηρίζονται από υπερενεργητικότητα, υπερδραστηριότητα, αυξημένη κοινωνικότητα, που μπορεί να εξελιχθούν σε υπερβολική εφορία ή/και ευερεθιστότητα. Όντας κανείς σε μανιακό επεισόδιο αρνείται ότι κάτι δεν πάει καλά και κατηγορεί οποιονδήποτε του υποδείξει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Κατά τη διάρκεια του μανιακού επεισοδίου, τα ακόλουθα συμπτώματα είναι παρόντα για, τουλάχιστον, μια εβδομάδα:
· Υπερβολικά ανεβασμένη διάθεση ή ευερεθιστότητα.
Και 4 τουλάχιστον από τα υπόλοιπα:
· Μειωμένη ανάγκη για ύπνο λόγω της αυξημένης ενέργειας.
· Ταχεία ομιλία με αποτέλεσμα οι άλλοι να μην μπορούν να ακολουθήσουν το ρυθμό του ασθενή.
· Σκέψεις που διαδέχονται ταχύτατα η μια την άλλη, σαν να «τρέχουν» μέσα στο μυαλό.
· Εύκολη διάσπαση της προσοχής, με αποτέλεσμα σε λίγα μόνο λεπτά να καταπιάνεται κανείς με πολλά θέματα.
· Αίσθημα μεγαλείου ή πεποίθηση ότι έχει ιδιαίτερες ικανότητες ή ιδιαίτερη αξία.
· Απερισκεψία στις ενέργειες, με αποτέλεσμα να κάνει κανείς πράξεις που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή του (γρήγορη και επικίνδυνη οδήγηση, αλόγιστη σπατάλη χρημάτων, υπερβολική σεξουαλικότητα κλπ)
· Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί κανείς να βιώσει ψυχωτικά συμπτώματα όπως ψευδαισθήσεις (το να βλέπει ή να ακούει κανείς πράγματα που κανένας άλλος δεν αντιλαμβάνεται) ή παραληρητικές ιδέες (το να πιστεύει κανείς πράγματα που δεν είναι αληθινά).
Υπομανιακά επεισόδια: πρόκειται για ηπιότερες μορφές μανίας, που έχουν σαν αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια τους ο ασθενής να νιώθει καλά και όντας ιδιαίτερα παραγωγικός να διακόπτει την αγωγή του. Κατά κανόνα διαρκούν λίγο και είτε εκτρέπονται σε μανία είτε ακολουθούνται από κατάθλιψη.
Καταθλιπτικά επεισόδια: στα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια, συμπτώματα όπως τα παρακάτω είναι παρόντα για 2 εβδομάδες, τουλάχιστον, δυσχεραίνοντας τη λειτουργία του ασθενή:
· Αίσθημα θλίψης, λύπης, απογοήτευσης ή απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που παλιότερα ήταν ευχάριστα.
Επιπλέον 4 τουλάχιστον από τα παρακάτω:
· Διαταραχή του ύπνου
· Διαταραχή της όρεξης για φαγητό.
· Δυσκολία στη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων.
· Εύκολη κόπωση.
· Αίσθημα επιβράδυνσης ή υπερβολική νευρικότητα.
· Αίσθημα ενοχής ή χαμηλής αυτο-εκτίμησης.
· Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονικός ιδεασμός.
Σε βαριές καταθλίψεις μπορεί να συνυπάρχουν ψευδαισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες.
Μικτά επεισόδια: είναι πιθανώς τα επεισόδια με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση για τον άρρωστο και περιλαμβάνουν συμπτώματα τόσο μανίας όσο και κατάθλιψης που εναλλάσσονται μέσα σε λίγες ώρες ακόμη και μέσα στην ίδια μέρα. Τα επεισόδια αυτά χαρακτηρίζονται από τον πιο αυξημένο κίνδυνο για απόπειρα αυτοκτονίας.
Ποιες είναι οι διαφορετικές μορφές της διπολικής διαταραχής;
Οι ασθενείς διαφέρουν μεταξύ τους αναφορικά με το πόσο συχνά νοσούν και το τι επεισόδια εμφανίζουν. Κάποιοι εμφανίζουν, περίπου εξίσου, καταθλιπτικά και μανιακά επεισόδια κι άλλοι κυρίως επεισόδια του ενός ή του άλλου τύπου. Στους άνδρες η διαταραχή πρωτοεμφανίζεται, πιο συχνά, με μανιακό επεισόδιο και στις γυναίκες με καταθλιπτικό. Χωρίς θεραπεία τα επεισόδια μπορεί να είναι συχνά. Σε μερικές περιπτώσεις τείνουν να εμφανίζονται ανάλογα με την εποχή του έτους (καταθλιπτικοί το χειμώνα και υπομανιακοί το καλοκαίρι). Μερικοί εμφανίζουν συνεχή επεισόδια μέσα στο χρόνο με εναλλαγή από τη μανία στην κατάθλιψη (η μορφή αυτή ονομάζεται διπολική διαταραχή με ταχεία εναλλαγή φάσεων ή rapid-cycling).
Χωρίς θεραπεία τα επεισόδια μπορεί να διαρκούν μέρες, μήνες ή σπανιότερα χρόνια. Χωρίς αγωγή ένα μανιακό επεισόδιο διαρκεί μήνες (3 κατά μέσο όρο) και το καταθλιπτικό συνήθως πάνω από εξάμηνο.
Οι μορφές της διαταραχής διαχωρίζονται (με βάση την επίσημη ιατρική ορολογία) ως εξής:
- Διπολική διαταραχή τύπου Ι: μανιακά ή υπομανιακά επεισόδια που συνοδεύονται από καταθλιπτικά. Ακόμη κι όταν τα μόνα επεισόδια είναι μανιακά ο ασθενής θεωρείται διπολικός, καθώς είναι πρακτικά βέβαιο ότι στο μέλλον, αν δεν λάβει αγωγή, θα εμφανίσει και καταθλιπτικά.
- Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ: σε αυτόν τον τύπο υπάρχουν μόνο υπομανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια. Είναι αρκετές φορές δύσκολο να αναγνωριστεί, γιατί η υπομανιακή κατάσταση μπορεί να θεωρείται από τον ασθενή ως «φυσιολογική».Συνήθως οι ασθενείς προστρέχουν για βοήθεια μόνο στη διάρκεια των καταθλιπτικών τους επεισοδίων, με αποτέλεσμα να μένουν «ακάλυπτοι» φαρμακευτικά κατά τα υπομανιακά επεισόδια, υπονομεύοντας την όλη πορεία της νόσου. ·
- Διπολική διαταραχή με ταχεία εναλλαγή φάσεων (rapid-cycling): τουλάχιστον 4 διαφορετικά (μανιακά, υπομανιακά ή καταθλιπτικά ) επεισόδια μέσα σε ένα έτος. Η μορφή αυτή αφορά 10-15% των ασθενών και, για άγνωστους λόγους, συχνότερα τις γυναίκες. Κάποιες φορές προκαλείται από την παρατεταμένη χρήση αντικαταθλιπτικών χωρίς τη συνδρομή κάποιου θυμοσταθεροποιητικού (βλέπε παρακάτω στη φαρμακευτική αγωγή).
Υπάρχουν άλλες ψυχιατρικές διαταραχές που συγχέονται ή συνυπάρχουν με τη διπολική διαταραχή;
Η διπολική διαταραχή μπορεί κάποιες φορές να συγχέεται με αγχώδεις ή ψυχωτικές διαταραχές κι αυτό γιατί αγχώδη ή και ψυχωτικά συμπτώματα συχνά απασχολούν και τους διπολικούς ασθενείς. Από την άλλη, συχνά μπορεί να συνυπάρχουν διαταραχές όπως η κατάχρηση ουσιών (πχ αλκοόλ), η ψυχαναγκαστική – καταναγκαστική διαταραχή κι η διαταραχή πανικού. Σπανιότερα, κάποια διαταραχή προσωπικότητας και ιδιαίτερα η μεταιχμιακή ή η αντικοινωνική διαταραχή μπορεί να εμφανίσουν εικόνα παρόμοια με αυτή της διπολικής. Αν πιστεύετε ότι η διάγνωση του γιατρού σας είναι λανθασμένη θα πρέπει να του ζητήσετε να σας εξηγήσει με ποιον τρόπο έφτασε σε αυτό το συμπέρασμα.
Πότε αρχίζει η διπολική διαταραχή;
Συνήθως αρχίζει στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
Κληρονομείται η διπολική διαταραχή;
Γενικά η διπολική διαταραχή τείνει να κληρονομείται μερικώς. Ειδικότερα, οι ερευνητές έχουν προσδιορίσει ένα αριθμό γονιδίων που εμπλέκονται με τη διαταραχή. Όπως κι άλλες σύνθετες νόσοι έτσι κι η διπολική διαταραχή εμφανίζεται μόνο σε ένα ποσοστό των ατόμων που έχουν τα υπεύθυνα γονίδια κι όχι σε όλους. Για παράδειγμα αν κάποιος πάσχει από διπολική διαταραχή κι ο/η σύζυγός του όχι, τότε τα παιδιά τους έχουν μόνο 1 στις 7 πιθανότητες να αναπτύξουν τη διαταραχή. Όσο περισσότεροι συγγενείς πάσχουν από διπολική διαταραχή τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες να κληρονομηθεί η διαταραχή.
Πηγή egoideal.gr
